حجت الاسلام والمسلمین سید محمد واعظ موسوی در گفت وگو با خبرگزاری «حوزه»، به مباحثی مرتبط با چگونگی شکل گیری انجمن های علمی حوزه و همچنین انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات اشاره کرد.
ضرورت انجمن های علمی حوزه
وی در ابتدای این بحث با اشاره به تاسیس انجمن های علمی در حوزه گفت: در همه موسسات و مراکز علمی دانشگاهی مجموعه های نخبگانی در قالب انجمن های علمی شکل می گیرد؛ مسلما حوزه علمیه مقدسه قم نیز از این قاعده مستثنی نبودهو از سالهای قبل فکر تاسیس انجمن های علمی به عنوان مرکزی برای جمع شدن نخبگان رشته های مختلف در هر انجمنی مهیا شود.
وی افزود: هرچند مع‌الاسف بومی سازی مناسبی در این زمینه انجام نشده و مشوق های لازم برای حضور قله های علمی در انجمن های علمی فراهم نشد و به نظر بنده پس از ده سال از تاسیس برخی انجمن ها در بدنه اصلی حوزه، این انجمن ها موقعیت واقعی خود را پیدا نکرده است.
رئیس انجمن تبلیغ و ارتباطات حوزه بیان کرد: به خلاف مراکز علمی دانشگاهی که با توجه به مشوق های فراوان این تشکیلات جایگاه خود را پیدا می کند و به فعالیت های کارآمد و مفیدی می پردازد.
شکل گیری انجمن تبلیغ و ارتباطات
وی گفت: آخرین آماری که از انجمن ها وجود دارد 19 انجمن علمی در حوزه شکل گرفته که از جمله آخرین انجمن های علمی، انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ است که در بهمن ماه سال 1393 از سوی هیئت موسس شکل گرفت.
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی اظهارکرد: از ابتدا دغدغه مندان عرصه تبلیغ و ارتباطات هرکدام جداگانه برای تاسیس انجمن تقاضا را مطرح کرده بودند؛ اول قرار بود که انجمن ارتباطات و یک انجمن مستقل به نام تبلیغ شکل گیرد که از نظر بزرگانی که تصمیم گیرنده هستند برای تشکیل دو انجمن مستقل ضرورتی دیده نشد و مجوز یک انجمن برای تبلیغ و ارتباطات حوزه صادر شد.
وی گفت: در اولین جلسه ای که در همان ماه با حضور اعضای انجمن و هیئت موسس تشکیل شد، اعضای هیئت رئیسه و رئیس و نایب رییس و دبیر وچارت انجمن به تدریج مورد تصویب قرار گرفت، ولی تشکیل چنین ساختاری نیازمند چارت دقیقی داشت و به همین جهت در سال اول جلسات متعددی وقت خود را مصروف تهیه ساختار و نوشتن چارت انجمن شدند و فعالیت های علمی عینی نتوانست داشته باشد.
رئیس انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه بیان کرد: پس از اینکه ساختار دقیقا مشخص شد و کمیته هایی که قرار بود شکل بگیرد و همینطور درختواره ای که برای تشکیلات انجمن مورد نظر بود، ترسیم شد، انجمن کار عملی خود را شروع کرد، با تشکیل نشست مجمع عمومی سالانه که بر اساس آیین نامه انجمن هاکه هر سال باید یک مرتبه انجام شود و فعالیت های علمی گسترده که باید انجام شود.
وی گفت: این فعالیت ها باید از نظر شرکت در محافل و جلسات متعدد و دیدار با شخصیت های تاثیر گذار علمی و اجرایی و همینطور شکل دادن کارگاه ها و کلاس های آموزشی و نقد کتاب و.. سامان می گرفت.
اهداف هشت گانه انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه
وی اظهارکرد: هر انجمن و موسسه ای پس از شکل گیری باید اهداف کلانی را پیگیری کند ؛ اولین هدف این انجمن کمک به توسعه و تعمیق علوم اسلامی و انسانی بود؛ در تلاش بودیم با بهره گیری از شخصیت های برجسته علمی در علوم اسلامی و انسانی در مسیر توسعه و تعمیق این علوم گام های موثری برداریم.
وی افزود: دومین هدف آن بود که تبادل نظر در خصوص آخرین دستاوردهای پژوهشی در حوزه مطالعاتی این انجمن انجام شود که در این مدت همواره با شخصیت های تاثیرگذار و صاحبان فکر و اندیشه و قلم جلسات و تبادل نظرات انجام شد و با آخرین دستاوردهای آنها آشنا شدیم و سعی کردیم که این ارتباط به عنوان یک ارتباط دو سویه موثر حفظ شود.
وی گفت: سومین هدف ما پویایی ارتباطات علمی تحقیقیاتی بین پژوهشگران برای آشنایی با فعالیت علمی یک دیگری قلمداد کرد، زیرا انجمن، مجموعه ای نخبگان مربوط به این رشته است و باید با نهادها و سازمان های همسویی که دارای ایده مشترک هستند تبادل افکار داشته و با هم افزایی علمی و استفاده از توانمندی یک دیگر بتوانند به مباحث ارتباطی و تبلیغی، عمق بیشتری دهند.
وی افزود: چهارمین هدف کمک به معرفی دانشمندان و پژوهشگران در عرصه ارتباطات و تبلیغ است؛ هرچند که همانگونه که عرض شد عرصه ارتباطات و تبلیغ از گسترده فراوانی برخوردار است و هرکدام نخبگان و پژوهشگران زیادی را در بر می گیرد و به جمع بندی رسیدن و معرفی کردن این افراد نیازمند فعالیت های زیادی است.
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی بیان کرد: پنجمین هدف، آن بود که بستر منابسی برای رقابت سازنده بیان صاحبان فکر و اندیشه و در عین حال تلاش شود که از فعالیت هایی که این اساتید انجام می دهند به شکل شایسته ای قدردانی شود و به مراکز علمی و یادر مجامع علمی این شخصیت های تاثیرگذار و تلاش گر معرفی و تشویق شوند.
وی گفت: ششمین هدف، ایجاد بستر مناسب جهت ارایه دستاوردهای سخت افزاری و نرم افزاری بود که محققین عرصه های تبلیغی و ارتباطی به آنها دست یافتند؛ وجود چنین مرکزی به عنوان هماهنگ کننده وستاد در اختیار پویندگان مطالب ارتباطی و تبلیغی است تا بتوانند به بهترین نحو ممکن از این مرکز استفاده کننده و دستاوردهای خود قرار دهند و از انجمن برای معرفی این دستاوردها استفاده شود.
رئیس انجمن تبلیغ و ارتباطات حوزه تصریح کرد: هفتمین هدف انجمن، ارتقای سطح دانش، مهارت های فنی ترویج فرهنگ علمی جامعه در دو عرصه ارتباطات و تبلیغ، اعم از تبلیغ سنتی و نوین بود.
وی گفت: آخرین هدف انجمن نیز توانمندی های علمی انجمن ارایه شود و در جهت رفع نارسایی های احتمالی علمی تلاش شود و قطعا برای این منظور با آغوش باز از همه کسانی که دغدغه تبلیغی و ارتباطی دارند، پیشنهادات گرفته می شود و از این کار نیز استقبال می شود.
وظایف انجمن تبلیغ و ارتباطات
وی افزود: این انجمن نیز به سان هر موسسه و نهاد دیگر، وظایفی نیز بر دوش خود احساس می کند؛ اولین وظیفه جلب توجه دانشمندان حوزوی و دانشگاهی به حوزه مطالعاتی انجمن است که همان ارتباطات و تبلیغ و رسانه و فرهنگ و هنر است می باشد.
وی خاطرنشان کرد: دومین وظیفه راه اندازی فرایندی کارآمد در پاسخگویی به مسایل فقهی رسانه ها است که کمتر به این مساله پرداخته شده و حوزه علمیه فقه محور شیعی که در راس همه آنها حوزه علمیه قم است، در این زمینه اقدام لازمی را مبذول نداشته بود و نیاز بود که مباحث فقهی رسانه و ارتباطات و فضای مجازی و ... مورد بررسی قرار گیرد.
رئیس انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه یادآورشد: وظیفه دیگر گردآوری و مقالاتی بود که در حوزه مطالعاتی انجمن به وسیله اندیشوران و نخبگان حوزوی و دانشگاهی به رشته تحریر در می آیند بود.
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی خاطرنشان کرد: وظیفه چهارم برگزاری نشست های علمی در حوزه مطالعاتی این انجمن بود که انصافا دارای حوزه بسیار وسیعی است.
وی گفت: وظیفه پنجم برگزاری و همکاری علمی در همایش های علمی که از سوی نهادهای همسو در رابطه با حوزه این انجمن شکل می گیرد، بود.
استاد حوزه بیان کرد: وظیفه ششم برگزاری و همکاری علمی در کرسی های آزاد اندیشی بود که انصافا همانگونه که رهبری معظم انقلاب توصیه فرمودند و مراجع عظام نیز بر این نکته تاکید دارند، خلا کرسی های آزاد اندیشی در حوزه علمیه ما به خوبی قابل احساس است و انجمن علمی ارتباط و تبلیغ و مابقی انجمن های علمی باید این کرسی های آزاد اندیشی را به عنوان یک وظیفه تلقی کنند و در این مسیر حرکت کنند.
وی گفت: وظیفه هفتم برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی و پژوهشی در مسیر اهداف انجمن است و هشتمین وظیفه نیز راه اندازی تارنما و پایگاه اطلاع رسانی و وبلاگ در خصوص ارتباطات و تبلیغ و... است.
محورهای فعالیت های سه ساله انجمن
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی اظهارکرد: بر اساس چارتی که در ماه های اولیه تعیین شد، این انجمن مشتمل بر 5 کمیته است که شامل ارتباطات، رسانه، تبلیغ سنتی، هنر و فرهنگ است.
وی گفت: تلاش شده ذیل این 5 کمیته، گروه های علمی شکل بگیرد و هر کدام در عرصه فعالیتی خود به فعالیت بپردازند.
وی اظهارکرد: دومین محور فعالیت های این انجمن تلاش در جهت پاسخگویی به مطالبه به حق رهبری و مراجع در جهت اسلامی سازی علوم و نشر معارف پویای اهل بیت عصمت و طهارت بوده است.
وی گفت: سومین محور فعالیت های سه ساله، انتشار فصلنامه های علمی و پژوهشی است که در این زمینه اقداماتی انجام شده که هرچند به ثمر نشستن این فعالیت ها با توجه به قوانین دست و پاگیری که در اخذ مجوزات وجود دارد، به نتیجه نرسیده است.
وی اظهارکرد: تفاهم نامه های همکاری با مراکز مختلف از جمله دانشگاه ها و حوزه های علمیه و سازمان های مردم نهاد در دسترس، مراکز و نهادهای علمی پژوهشی دولتی و غیر دولتی، از جمله فعالیت هایی بوده است که در این مدت انجام شده است.
رئیس انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه یادآورشد: 25 نشست علمی و کارگاه های مختلف در این مدت برگزار شده است؛ موضوعا تاین نشست ها در خصوص نیازسنجی پژوهشی، چشم انداز انجمن، نقد کتاب مرتبط به تبلیغ و ارتباطات، فرهنگ و بررسی آیین ها و آسیب شناسی آیینی و بررسی فضای مجازی و پژوهش های فن آورانه و تحلیل جرائم فضای مجازی و از این دست موضوعات برگزار شده است.
تجلیل از قله های تبلیغ حوزه
وی گفت: در همایش های مختلف از 19 نفر از قله های ارتباطی و تبلیغی به وسیله انجمن، تجلیل صورت گرفته که برخی از این فضلا در عرصه های تبلیغ، ارتباطات و حتی در عرصه های هنر و رسانه و... بوده اند.
وی اظهارکرد: از جمله افرادی که در این انجمن ها تجلیل شده اند، می توان به آیات علوی بروجردی، نجم الدین طبسی، موسوی جزایری، حائری شیرازی، تسخیری، میر محمدی و مبلغینی از جمله حجج اسلام والمسلمین قرائتی، نظری منفرد، رفیعی، راستگو، مرحوم پرورش، فلاح زاده و همچنین از فعالان عرصه هنر از جمله مرحوم فرج الله سلحشور و فعالان عرصه ارتباطات مثل اساتیدی چون صدر عاملی، قدوسی، راستگو، مرحوم پرورش، ربانی خراسانی اشاره کرد.
تفاهم نامه ها و قراردهای همکاری
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی خاطرنشان کرد: تا کنون 24 تفاهم نامه بین این انجمن و مراکز علمی و دانشگاهی و پژوهشی دیگر منعقد شده است؛ در خصوص جلب توجه و معرفی انجمن اقدام به دیدار و حضور در محضر بزرگانی کردیم و 30 مورد دیدارها و بازدید های اعضای هیئت مدیره انجمن با شخصیت ها و مراکز علمی انجام شده که از جمله آنها می توان به دیدار با مراجع عظام تقلید و مسئولان حوزه و برخی از مراکز حوزوی و مراکز علمی پژوهشی غیر حوزوی و.. اشاره کرد.
طرح های انجمن
وی گفت: طرح های مخلتفی از سوی انجمن به مراکز مورد نظر ارایه شده است که حداقل 3 طرح از سوی این انجمن تهیه و ارایه شده و مقالات علمی مختلفی شامل 50 مقاله به وسیله اعضای این انجمن اعم از اعضای پیوسته و دیگران عرضه شده است؛ این مقالات در مجلات و آی اس آی و کنفرانس ها و... ارایه شده است.
وی اظهارکرد: ایفای نقش در 38 کنفرانس که 4مورد توسط خود انجمن برگزار شده ت از جمله نقش جامعه نخبگانی حوزه در تحقق اقتصاد مقاومتی در سال 95 و تا کنون سه همایش از سوی این انجمن با حضور اساتید سطوح عالی و خارج با همکاری دارالقرآن علامه طباطبایی در بیت علامه در قم برگزار شده است.
وی گفت: همچنین دو همایش آموزشی ترویجی مخصوص مبلغین اربعین و دو همایش آموزشی ترویجی مبلغان اعتکاف توسط انجمن برگزار شده و در 34 مورد دیگر نیز این انجمن در کنفرانس ها و همایش ها مشارکت داشته است.
تشکیلات انجمن
رئیس انجمن تبلیغ و ارتباطات حوزه خاطرنشان کرد: اعضای پیوسته انجمن 60 نفر است، ولی حدود 400 نفر دیگر به عنوان اعضای وابسته به انجمن فعالیت دارند.
وی افزود: هیئت رئیسه بر اساس آیین نامه دبیرخانه انجمن ها شامل 7 نفر است که در دوره اول شامل حضور اساتید سبحانی نیا، شیخانی، محسن اکبری، مهدیار، کمال اکبری، مرتضوی و واعظ موسوی است و در دوره دوم نیز حجج اسلام کمال اکبرِی، مرتضوی، رفعتی نایینی، روستاآزاد، خان محمدی، بیات و واعظ موسوی فعالیت دارند و ریاست انجمن نیز با بنده بوده است.
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی خاطرنشان کرد: عرصه انجمن ارتباطات وسیع و مشکلی بود و بسیار یاز آنها عرصه نوپدیدی است؛ جنس بسیاری از اساتید در این انجمن متفاوت است و بافت یکسانی نداشته وندارند.
وی افزود: در این انجمن به هر دو سوی تبلیغ سنتی و نوین و رسانه های توجه داشتیم؛ در این انجمن از بزرگانی از جمله آیت الله العظمی مکارم در همایش تجلیل استفاده شد.
حضور اساتید
وی گفت: انجمن علمی ارتباطات و تبلیغ حوزه علمیه در واقع خانه رسانه و هنر و فضای مجازی و تبلیغ سنتی است و پاتوقی برای محققین این عرصه ها است و مسلما علاقه مندان و دانش پژوهان عرصه ارتباطات و فرهنگ و هنر و رسانه و تبلیغ باید این جا را متعلق به خودشان بدانند تا حاضر به حضور در چنین خانه ای بشوند.
وی افزود: این مکان جایی برای علاقه مندان و متخصصان این عرصه ها است که دور هم جمع شوند و سخنرانی و میزگردی داشته باشند ولی این نکته نباید مغفول بماند که انجمن علمی در هر جایی، دانشگاه نیست، دانشکده نیست، پژوهشگاه و پژوهشکده نیست و موسسه غیر انتفاعی نیست بلکه این انجمن محلی برای اجتماع نخبگان آن عرصه است که وظیفه آن نیز انجام وظیفه ستادی است و در کارهای صفی نیز ورود نمی کنند.
وی خاطرنشان کرد: به محض این که نام انجمن ارتباطات و تبلیغ شنیده می شود، برخی از مراکز اعزام کننده مبلغ حساسیت نشان می دهند که این نهاد نی زمی خواهد در عرض دیگر نهادهای اعزام مبلغ کار کند زیرا دخالت در کارها و مسایل رسانه ای و فضای مجازی در حیطه مسئولیت انجمن نیست بلکه این انجمن مثل انجمن های دیگر علمی وظیفه کار ستادی و علمی را به عهده می گیرد.
وی افزود: در این انجمن صاحب نظران دور هم جمع می شوندو معایب و محاسن طرح ها را مورد کنکاش قرار می دهند و به عنوان اطلاعات این مسایل را عرضه می کنند و به همین خاطر است که ممکن است، برخی از موسسات و مراکز به ظاهر همسو، تصور کنند که این انجمن وارد عرصه رقابت با آنها شده است در حالی که وظایف انجمن با آنها همپوشانی ندارند.
خلاءها و چالش های پیش رو
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی اظهارکرد: هنوز در خصوص خود رسانه اعم از رسانه دیداری و شنیداری و مکتوب، احکام و مقدار تاثیرگذاری و کیفیت فعالیت ها و تاثیرگذاری آنها کار فاخری انجام نشده است و اگر بخواهیم به آنجا برسیم باید در کنار مباحث عمیق و عالی فقهی در عرصه های مختلف در این عرصه ها نیز درس خارج هایی شکل بگیرد که هم محسنات و آفت ها و احکام را بررسی کند.
وی گفت: هنوز درس های خارج فقه رسانه و فضای مجازی و هنر و احکام تبلیغ و ... را نتوانستیم سامان دهی کنیم و تا وقتی که این مباحث دقیق و عمیق و کاربردی و لازم به وسیله متخصصان امر در بالاترین سطح حوزه یعنی در مباحث درس خارج مورد بررسی قرار نگیرد نمی توانیم با خیال راحت به این امور بپردازیم.
رئیس انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه اظهارکرد: حضور گسترده ما در مجامع و همایش های گسترده نشانی از فعالیت ودغدغه این انجمن است؛ همایش هایی در خصوص آموزش مبلغین برگزار شده است که هر مبلغی در عرصه هایی که وارد می شود بحث کند.
وی افزود: مبلغی که به اعتکاف می رود با مبلغ کاروان حج و کربلا متفاوت است؛ در همایش ملی فضای مجازی پاک مشارکت داشتیم؛ این مشارکت در همایش هایی چون حوزه و عرصه بین الملل، کنفرانس پژوهش های نوین در حوزه مطالعات تربیتی و... انجام شد
آموزش
این استاد حوزه خاطرنشان کرد: کلاس های آموزشی و کارگاه ها و نقد کتب فراوانی انجامشده است و توجه کردیم که کتاب هایی در این انجمن مورد نقد قرار گرفته شود که در خصوص فضای مجازی و .. شکل گرفته است حضور فعال داشته باشیم.
وی افزود: این دغدغه در حیط مسئولیت های انجمن است و البته محدودیت های انجمن را به علاوه نوپایی باید در نظر گرفت، ولی در کل فعالیت های خوبی انجام شده و خوشحال هستیم که در مسیر حرکت می کنیم و به دنبال رسیدن به این هدف هستیم.
چالش های پیش روی فعالیت های انجمن
رئیس انجمن علمی تبلیغ و ارتباطات حوزه بیان کرد: مشکلی که فراروی فعالیت های همه انجمن های علمی است، اول این که در تعریف رسالت و هویت انجمن های علمی حوزه، ابهام و چندگانگی وجوددارد؛ یعنی از سوی این انجمن ها به عنوان ان جی او معرفی می شوند که باید ابتکار علم داشته باشند ولی از دیگر سوی محدودیت هایی پیش پای همه انجمن های علمی حوزه وجوددارد.
وی گفت: به نظر می رسد که انجمن های علمی حوزه از انجمن های علمی وزارت علوم کپی برداری شده است ولی بومی سازی مناسبی انجام نشده، چرا که در آنجا برای اعضای فعال انجمن ها مشوق های مختلفی از نظر جایگاه معنوی و مسایل مالی در نظر گرفته شده است که جذبه های زیادی برای حضور نخبگان علمی در انجمن ها ایجاد می کند.
این استاد حوزه اظهارکرد: ولی متاسفانه در انجمن های علمی حوزوی هیچ مشوقی مشاهده نمی شود و به همین خاطر است که هنوز این انجمن ها جای خود را در بدنه حوزه پیدا نکرده و اکثر انجمن های فعال انجمن ها با دانشگاه ها و موسسات در ارتباط هستند که این مساله اشکال کمی نیست که امکانات و عنوان حوزه در اختیار مراکز علمی دیگر است و نفعی برای خود حوزویان محض ندارند.
رئیس انجمن تبلیغ و ارتباطات حوزه بیان کرد: به همین خاطر است که جاذبیتی برای اساتید سطوح عالی و حوزویان سنتی ایجاد نکرده و به عنوان یک مرکز ناشناخته ای در خود حوزه در گمنامی فعالیت می کند و اگر تعداد محدودی از اساتید نباشند که وقت خود را صرف انجمن ها می کنند، باید بگویم این انجمن ها به موسسات و مراکز علمی غیر حوزوی واگذار شوند.
وی گفت: همین مساله موجب ریزش و کناره گیری اعضای فعال انجمن ها به ویژه چهره های برجسته و مقبول می شود؛ گاهی با زحمت برخی از فرهیختگان حوزوی جذب انجمن ها می شوند و همگی برای ادای دین حضور پیدا می کنند ولی پس از مدتی می توانند حضور دائمی داشته باشند.
استاد حوزه بیان کرد: برای این که بتوانیم انجمن ها را به جامعه حوزوی اصیل به نحو شایسته معرفی کنیم، نیازمند حمایت و پشتیبانی بیش از پیش علمی و معنوی حوزه از اعضای انجمن ها هستیم و این مساله یک ضرورت است.
وی گفت: وقتی انجمن ها تقویت شوند و این پاتوق های نخبگانی در اوج باشند، ضعف های علمی در عرصه های مختلف برطرف و به قوت مبدل می شود؛ مقالات و کتاب هایی که از سوی حوزویان منتشر می شود و مطالبی که ارایه می کنند و ارتباطات آنها با مراکز علمی داخل و خارج گسترش پیدا می کند و به خوبی می توان از پتانسیل حوزه برای معرفی مکتب پویای اهل بیت و همچنین نظام ولایی جمهوری اسلامی بهره برد و حوزه را به جایگاه ملی و بین المللی واقعی رساند.
حجت الاسلام والمسلمین واعظ موسوی اظهارکرد: کار های ما بیشتر در زمینه میان رشته ای و بیشتر فعالیت ها با موسسات است؛ در واقع تفاهم نامه ها عموما با نهادهای برون حوزوی است که یا با بنیاد نخبگان دارالقرآن دانشگاه قرآن مجازی و شبکه معارف و مجمع عالی و.. است.
